I. GİRİŞ
Kamu Gözetimi Kurumu, Bağımsız Denetim Kuruluşları ile Bağımsız Denetçilere yönelik 2016 yılında gerçekleştirdiği denetim sonuçlarından elde ettiği en önemli 10 bulguyu Haziran 2017’de yayımladı. Söz konusu bulgulara göre bağımsız denetim faaliyetindeki eksiklikler çok yüksek oranlarda.
Aşağıda söz konusu bulguların yer aldığı 2017 Haziran tarihli KGK YILLIK İNCELEME RAPORU 2016‘yı özetle sunuyoruz. Ancak sonuçların pek de iç açıcı olmadığını belirtelim. Hatta “Bağımsız denetimin kendisi de denetime muhtaç.” dedirtecek ağırlıkta tespitler var.
II. BAĞIMSIZ DENETİM KURULUŞLARININ VE DENETÇİLERİN İNCELENMESİ GÖREVİ
660 sayılı KHK’nın 25 inci maddesi uyarınca Kamu Gözetimi Kurumu tarafından yapılan kalite güvence sistemi incelemeleri, ilgili kurumların görüşleri alınmak suretiyle her yıl hazırlanan yıllık inceleme planı kapsamında yürütülmekte ve mezkûr maddenin dördüncü fıkrası uyarınca, yapılan incelemelerin sonuçları kamuoyuna açıklanmaktadır.
Mevzuat uyarınca incelemeler, kamu yararını ilgilendiren kuruluşları (KAYİK) denetleyen bağımsız denetim kuruluşları için asgari üç yılda bir, diğerleri için ise asgari altı yılda bir yapılır. KGK’nın; planlanmış bu incelemeler yanında ihbar, şikâyet, bildirim gibi durumlarda ve gerekli görülen diğer hallerde inceleme yapma ve yaptırma yetkisi bulanmaktadır.
KGK tarafından yapılan inceleme sonuçları hakkında kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla hazırlanan “YILLIK İNCELEME RAPORU 2016″da 2014 ve 2015 yıllarında yapılan kalite kontrol sistemine yönelik incelemeler ile 2016 yılında yapılan seçilmiş dosya incelemeleri hakkında bilgi verilmektedir. Raporda, yapılan dosya incelemeleri neticesinde tespit edilen en önemli bulgular ve söz konusu bulgulara ilişkin değerlendirmeler de yer almaktadır.
III. KGK KURUMU TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLEN DENETİMLERİN KAPSAMI
KGK tarafından, 2014 ve 2015 yıllarında denetim kuruluşlarının kalite kontrol sistemlerine yönelik incelemeler yapılmıştır. Bu kapsamda, 2014 yılında 63, 2015 yılında 48 olmak üzere toplam 111 denetim kuruluşunun kalite kontrol sistemi incelenmiştir. KGK tarafından kalite kontrol sistemine yönelik incelemelerin yanı sıra seçilmiş dosya incelemeleri de yapılmıştır. Bu çerçevede 2016 yılında toplam 26 bağımsız denetim kuruluşu ve 6 bağımsız denetçi nezdinde inceleme yapılmıştır. İncelemelerin 29’u dosya incelemelerinden 3’ü ise diğer incelemelerden oluşmaktadır.
İncelemeler sonucu yapılan tespit ve bulgulara aşağıda yer verilmektedir.
IV. İNCELEME SONUÇLARINA GÖRE BAĞIMSIZ DENETİM FAALİYETLERİNE İLİŞKİN TESPİT EDİLEN EN ÖNEMLİ BULGULAR
Raporda yer alan en önemli en bulgu aşağıda özet olarak sunulmaktadır.
1. İç Kontrol Sisteminin Anlaşılmasına İlişkin Bulgular
2016 yılında yapılan incelemelerde; incelenen denetim dosyaların %84’ünde iç kontrollerin yeterli şekilde anlaşılmadığı ve başta kontrollerin test edilmesi, kontrol çevresi unsurlarının anlaşılması, iç kontrol sisteminin eksikliklerinin değerlendirilmesi olmak üzere iç kontrol sisteminin anlaşılmasına yönelik çalışma ve değerlendirmelerde eksikliklerin olduğu tespit edilmiştir.
2. Hile Kaynaklı Önemli Yanlışlık Risklerinin Belirlenmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Bulgular
İncelemelerde; incelenen denetim dosyaların %80’inde başta yevmiye kayıtlarının ve finansal tabloların hazırlanmasında yapılan diğer düzeltmelerin uygunluğunun test edilmesi, kontrollerin yönetim tarafından ihlal edilmesi riskine karşı uygulanacak denetim prosedürlerinin tasarlanması ve uygulanması, denetim ekibi içinde hileyle ilgili müzakerelerin yapılması konularında olmak üzere denetim kuruluşları ve denetçilerin hileye ilişkin sorumluluklarını yerine getirme noktasında eksikliklerinin olduğu tespit edilmiştir.
3. Kalite Kontrol Sistemine İlişkin Bulgular
incelemelerde; incelenen dosyaların %68’inde, başta bağımsızlık, müşteri ilişkisinin ve denetim sözleşmesinin kabulü ve devam ettirilmesi ve denetimin kalitesine yönelik gözden geçirme olmak üzere kalite kontrol sistemine ilişkin eksiklikler tespit edilmiştir.
4. Değerlendirilmiş Risklere Karşı Yapılacak İşlere İlişkin Bulgular
İncelemelerde; incelenen dosyaların %60’ında, başta hasılat döngüsü, maddi duran varlıklar ve stok kalemleri olmak üzere risklere karşı yapılacak işlere ilişkin eksiklikler tespit edilmiştir.
5. Belgelendirme Hükümlerine İlişkin Bulgular
İncelemelerde; incelenen dosyaların %52’sinde, başta çalışma kâğıtlarının söz konusu denetimle daha önceden hiçbir bağlantısı bulunmayan tecrübeli bir denetçinin, uygulanan denetim prosedürlerinin niteliğini, zamanlamasını ve kapsamını, denetim prosedürlerinin sonuçlarını ve elde edilen denetim kanıtlarını anlamasına imkân verecek şekilde hazırlanmaması olmak üzere belgelendirmeye ilişkin çeşitli eksiklikler tespit edilmiştir.
6. Önemlilik Kavramının Uygulanmasına İlişkin Bulgular
incelemelerde; incelenen dosyaların %40’ında, genel olarak önemlilik ve performans önemliliğinin belirlenmesi, önemliliğin belirlenmesinde uygun kıyas noktalarının kullanılması ve topluluk denetimlerinde birim önemliliğinin belirlenmesi konularında eksiklikler tespit edilmiştir.
7. Örnekleme Yöntemlerinin Kullanılmasına İlişkin Bulgular
İncelemelerde; incelenen dosyaların %32’sinde, genel olarak örneklem büyüklüğünün belirlenmesi ve seçimi, örneklemde yer alacak kalemlerin anakitledeki her bir örnekleme biriminin seçilme şansı olacak şekilde seçilmesi ve örnekleme riskini kabul edilebilir düşük bir seviyeye indirmeye yetecek bir örneklem büyüklüğüne karar verilmesi konularında eksiklikler tespit edilmiştir.
8. Dış Teyit Prosedürlerinin Kullanılmasına İlişkin Bulgular
İncelemelerde; incelenen dosyaların %28’inde, başta dış teyit taleplerine verilen yanıtların güvenilirliğine ilişkin çalışmanın yapılmaması ve teyit mektubuna yanıt verilmeyen durumlarda, ihtiyaca uygun ve güvenilir denetim kanıtı elde etmek için alternatif denetim prosedürlerinin uygulanmaması olmak üzere dış teyitlere ilişkin eksiklikler tespit edilmiştir.
9. Stoklara İlişkin Bulgular
İncelemelerde; incelenen dosyaların %24’ünde, başta stok sayımına katılım sağlanmaması ve stok sayımında gerekli hususlara riayet edilmemesi olmak üzere stokların denetimine ilişkin çeşitli eksiklikler tespit edilmiştir.
10. Topluluk Denetimlerine İlişkin Bulgular
incelemelerde; incelenen dosyaların %16’sında, başta topluluğa ilişkin önemli birimler hakkında anlayış elde edilmemesi ve birim denetçileri ile iletişime geçilmemesi olmak üzere topluluk denetimlerine ilişkin çeşitli eksiklikler tespit edilmiştir.
V. SONUÇ
Bağımsız denetim kuruluşları ve denetçilere yönelik olarak KGK tarafından yapılan denetim sonuçları, bağımsız denetim faaliyetlerinin daha yoğun, sistematik ve kapsamlı bir şekilde yapılması gereğine işaret etmektedir. Sınırlı bir kapsamda da olsa yapılan denetimlerde, çok temel konularda bağımsız denetim faaliyetinde ciddi eksiklikler tespit edilmiştir. Bu kadar yüksek eksikliklerle yürütülen bağımsız denetim faaliyetinin, işletmelerin faaliyetleriyle ilgilenen kişi ve kuruluşların işletmeler hakkında doğru ve güvenilir bilgi edinmelerine imkan vermesi beklenemez. Bu kapsamda Kamu Gözetimi Kurumuna gerekli denetimleri tam ve zamanında yapma konusunda önemli görevler düşüyor.
Bu çerçevede, diğer ülkelerdeki kamu gözetim otoritelerinin ağırlıklı olarak bağımsız denetim faaliyetlerinin kalitesini yükseltecek, doğru raporlama yapmalarını sağlayacak türde faaliyetlere ağırlık veren görev tanımlamalarının bulunduğunu, Türkiye örneğine göre büyük farklılıklar içerdiğini belirtelim. Buradan hareketle KGK’nın görev ve yetkilerinin de bağımsız denetime öncülük eden diğer ülke kamu gözetim otoritelerine benzer şekilde yeniden şekillendirilmesinde fayda olduğu söylenebilir.
Diğer ülke kamu gözetim otoriteleri ile KGK arasındaki ayrışmayı karşılaştırmalı olarak görmek isteyenler: “YETKİ VE FONKSİYONLARI AÇISINDAN DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE KAMU GÖZETİM OTORİTELERİ: KARŞILAŞTIRMALI ANALİZ” isimli çalışmaya göz atabilirler.
NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve vergidosyasi.com adresindeki aktif linki kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. AYNEN YAYIMLANAMAZ.
Kaynak:
Kamu Götemi Kurumu, Yıllık Denetim Raporu 2016, Haziran 2017, Ankara. http://kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/Diger/Inceleme_Raporu_Haziran%202017_16_06_2017_Kapak.pdf vergidosyasi.com